door Bo van Leeuwen en Danielle Thiele (oktober 2020) 

De cijfers over de doodsoorzaak van Flatcoated Retrievers binnen de Nederlandse populatie liegen er niet om. In bijna twee derde van de gevallen is de doodsoorzaak een vorm van kanker, met afstand gevolgd door ouderdom en hart- en vaatziekten.¹ Kanker lijkt hiermee de hoofdreden voor de relatief lagere levensverwachting van Flatcoats vergeleken met die van andere hondenrassen.

Histiocytair sarcoom
De kankersoort die er bij Flatcoats met kop en schouders bovenuit steekt, is het wekedelensarcoom en specifiek een die een bepaald type afweercellen aandoet, de zogenaamde histiocyten. Deze afweercellen komen bijna overal in het lichaam voor en zijn normaal gesproken verantwoordelijk voor de verdediging van het lichaam tegen schadelijke stoffen. Wanneer deze cellen tumoreus ontaarden kan een zeer agressieve en ongeneeslijke vorm van kanker het gevolg zijn, histiocytair sarcoom (HS). Een zeldzame vorm van kanker bij de meeste andere hondenrassen en de mens, echter verantwoordelijk voor de doodsoorzaak van een op de zeven onderzochte Flatcoats uit de Nederlandse populatie.¹ Onderzoek onder de populatie in de UK laat eveneens verontrustende cijfers zien waaruit blijkt dat kanker in meer dan de helft van de gevallen de doodsoorzaak is, en dat bij bijna een vijfde van de onderzochte Flatcoats de doodsoorzaak te wijten is aan HS.²

Aanvullende diagnostiek vaak belangrijk 
Als een hond eenmaal verdacht is van kanker zijn er, afhankelijk van het type, verschillende behandelmogelijkheden, zoals chirurgie, chemotherapie en bestraling. In de keuze voor behandeling zijn de prognose en levensverwachting natuurlijk van belang. Algemene cijfers hierover geven houvast maar kennen vaak een grote mate van spreiding, en als eigenaar wil je graag weten waar je aan toe bent. Welke therapie heeft mogelijk zin voor mijn hond en waarom? Geeft de behandeling alleen verlichting van de symptomen of is er ook een kans op genezing of levensverlenging?

Om een zinvolle uitspraak te kunnen doen over de prognose en om een juiste therapie in te stellen voor een hond met kanker is aanvullende diagnostiek heel belangrijk. Daartoe kan van een bereikbare tumor een stukje weefsel worden weggenomen (bioptname) waarmee zogenaamd histopathologisch onderzoek verricht kan worden om te kijken of de samenhang in de weefsels verstoord is en welk type cellen afwijkend zijn. Daarnaast kan met een dunne naald vloeistof geaspireerd worden die kan worden onderzocht op afwijkende cellen (cytologisch onderzoek). Gecombineerd met de andere onderzoeksgegevens, waaronder ziektegeschiedenis, lichamelijk onderzoek en beeldvormend onderzoek, valt dan vaak een uitspraak te doen over het type kanker en de bijbehorende behandelmogelijkheden en prognose.

Subtypes met verschillende prognoses
Na het identificeren van het type kanker kan het van belang zijn om het subtype te achterhalen. Zo kent HS een aantal subtypes waarvan de lokale vorm en de verspreide vorm beide veel voorkomen, maar verschillen in prognose. De lokale vorm begint als een enkele tumormassa in de diepe, zachte weefsels van de poten, vaak rond de gewrichten. De verspreide vorm breidt zich sneller uit door het lichaam en bevindt zich verspreidt binnen een orgaan (vooral de milt) of meerdere organen. Deze vorm kent een algeheel slechte prognose.³

Recent onderzoek, waarvoor onder andere materiaal van 380 Flatcoated Retrievers is gebruikt, richtte zich op het accurater stellen van de diagnose via histopathologisch en cytologisch onderzoek door het opstellen en volgen van een gestandaardiseerd protocol. In bijna de helft van de gevallen leidde dat tot het bijstellen van de diagnose naar een ander type tumor of categorie ziekte. Dit had in sommige gevallen invloed kunnen hebben in de keuze van behandeling en mogelijk de uitkomst daarvan, zoals een langere overlevingstijd na behandeling.

Naast het voorgenoemde hebben onderzoekers van de faculteit diergeneeskunde in Utrecht met behulp van hetzelfde materiaal enkele genen gevonden die geassocieerd worden met HS, en ook is genetische variatie aangetoond tussen de lokale vorm en verspreidde vorm van HS.^3,5 Deze kennis helpt ons om het mechanisme en de genetische achtergrond van deze slopende ziekte beter te begrijpen, wat kan helpen bij het stellen van accuratere diagnoses en het ontwikkelen van gerichtere en effectievere therapieën en/of behandelopties.

Op de ALV in september 2020 is opnieuw gesproken over de besteding van het gezondheidsfonds van de FRC. In Nederland zijn er op korte termijn geen initiatieven te verwachten. Een veelbelovend onderzoek in Cambridge, dat dit jaar wegens gebrek aan financiële middelen werd stopgezet, is inmiddels weer opgestart. Ook loopt er een onderzoek in Amerika. De FRC heeft op de ALV afgesproken te bekijken welk onderzoek het beste gesteund kan worden. Een voorstel daarvoor zal in de fokkerijvergadering worden besproken en in maart 2021 tijdens de ALV worden gepresenteerd.

Bronnen

1. Erich SA, Rutteman GR, Teske E. Causes of death and the impact of histiocytic sarcoma on the life expectancy of the dutch population of bernese mountain dogs and flat-coated retrievers. Vet J. 2013;198(3):678-683. 
2. Dobson J, Hoather T, McKinley TJ, Wood JL. Mortality in a cohort of flat-coated retrievers in the UK. Vet Comp Oncol. 2009;7(2):115-121. 
3. Boerkamp KM, Van Steenbeek FG, Penning LC, et al. The two main forms of histiocytic sarcoma in the predisposed flatcoated retriever dog display variation in gene expression. PLoS ONE. 2014;9(6). 
4. Erich SA, Constantino-Casas F, Dobson JM, Teske E. Morphological distinction of histiocytic sarcoma from other tumor types in bernese mountain dogs and flatcoated retrievers. In Vivo. 2018;32(1):7-17. 
5. Boerkamp KM, van der Kooij M, van Steenbeek FG, et al. Gene expression profiling of histiocytic sarcomas in a canine model: The predisposed flatcoated retriever dog. PLoS ONE. 2013;8(8).